صورت هشتگانه جُمل که با نام اولین صورت ( ابجد) معروف است .

ترتیب حروف صامت یا بی‌صدا در این نسق همان ترتیب عبری - آرامی است و این امر مؤید آن است که عرب ، الفبای خود را از آنان و از طریق نیطیان اقتباس کرده‌است .

حروف ابجد شیوه‌ای برای مرتب‌سازی حروف زبان عربی است که برپایه الفبای اولیه خط فنیقی مرتب شده‌اند که گاهی این شیوه در شماره‌گذاری موارد یا صفحات به کار می‌رود .

برای آسانی از بر کردن ترتیب این حروف ، هر چند تا حرف پیاپی به شکل واژه در آمده و تلفظ می‌شوند. این واژه‌ها عبارت‌اند از: «اَبْجَدْ - هَوََّزْ - حُطّی - کَلَمَنْ - سَعْفَصْ - قَرَشَتْ - ثَخَِّذْ - ضَظِغْ» از الفبای ابجد برای متناظر کردن اعداد و واژه‌ها نیز استفاده می‌شود . به این ترتیب که برای هر حرف واژه‌ای که بخواهند به عدد تبدیلش کنند ، عدد متناظر را از جدول زیر برمی‌دارند و اعداد به دست‌آمده را جمع می‌زنند. برای نمونه در این روش ، واژهٔ ( علی ) برابر با ( ۱۱۰ ) می‌شود همچنین ( یاعلی ) برابر با ( ۱۲۱ ) می‌باشد .

همزه (أ) و الف (ا) هر یک را به عدد ۱ حساب می‌کنند و حروفی که به واسطه تشدید مکرر است ، یک حرف محاسبه می‌شوند ؛

مثلاً کلمه فَعّال را ۱۸۱ می‌گیرند؛ چون ف ۸۰، ع ۷۰، ا ۱ و ل ۳۰ است .

استثنائاً لام مشدد کلمه الله را دو حرف حساب می‌کنند. بنابراین اللّه ۶۶ می‌شود

چون ا ۱، ل ۳۰، ل ۳۰ و ه ۵ است. به همین جهت اللّه را در کتابت با تشدید نمی‌نویسند؛ چون لام مکرر است و تشدید ندارد .

حساب کلماتی همچون اله و رحمن صورت مکتوب است ؛ نه ملفوظ ( الاه و رحمان). از این رو اله عدد ۳۶ خواهد بود و رحمن ۲۹۸ .

برخی افراد برای این شماره‌ها ویژگی‌های فراطبیعی قائلند .

 

کاربرد حروف ابجد ؛

صفحه‌های مقدمهٔ بعضی از کتاب‌ها را با این عددها شماره‌گذاری می‌کنند.

تاریخ وقایع مهم را با ترکیب حروف ابجد به صورت یک کلمه یا یک عبارت یا یک جملهٔ معنی دار یا شعر در می‌آورند که به خاطر سپردن آن کلمه یا عبارت یا آن جمله یا شعر، تاریخ مزبور را حساب می‌کنند .

در موسیقی پس از اسلام ، در ثبت اصوات و دساتین از حروف ابجد استفاده شده‌است .

برای نمونه نغمه‌های دستگاه شور با حروف ابجد عبارت بوده‌اند از: «یح یه یب ی ح ه ج ا» و فاصله‌ها و ابعاد آن‌ها: «ط ط ج‍ ج‍ ط ج‍ ج» که در موسیقی امروز به ترتیب نت‌های سل، لاکرن، سی بمل، دو، ر، می‌بمل، فا و سل را تشکیل می‌دهند

گاهی در نوشتن، برای جدا کردن مطالب مختلف از یکدیگر، آن‌ها را با حروف ابجد مشخص می‌کنند. مثلاً در همین‌جا برای جدا کردن کاربردهای حروف ابجد، آن‌ها را با حروف الف، ب، ج و … مشخص کرد .

و حال توضیح حروف ابجد عربی ؛

حروف اَبْجَدْ : ا - ب - ج - د

حروف هَوَّزْ : ه - و - ز

حروف حُطّی : ح - ط - ی

حروف کَلَمَنْ : ک - ل - م - ن

حروف سَعْفَصْ : س - ع - ف - ض

حروف قَرَشَتْ : ف - ر - ش - ت

حروف ثَخَِّذْ : ث - خ - ذ

حروف ضَظِغْ : ض - ظ - غ

 

و حال ارزش حروف ابجد کبیر ؛

نام حرف عربی         نوع تلفظ         ارزش عددی حرف

        ا                       الف                      1

       ب                       باء                      2

       ت                       تاء                         400

       ث                       ثاء                         500

       ج                       جیم                      3

       ح                        حاء                      8

       خ                        خاء                    600

       د                         دال                       4

       ذ                          ذال                   700

       ر                         را                         200

       ز                           زا                           7

      س                          سین                     60

      ش                           شین                   300

      ص                             صاد                     90

      ض                         ضاد                        800

      ط                                    طا                   9

      ظ                                ظا                     900

      ع                          عین                        70

      غ                              غین                      1000

      ف                              فا                   80

      ق                              قاف                   100

      ک                            کاف                20

      ل                               لام                  30

      م                                میم               40

      ن                              نون                    50

      ه                               ها              5

      و                               واو                    6

     ی                                   یا                  10

 

    

ترتیب حروف در ابجدها به نسبت زبان تفاوت دارند به عنوان مثال در زبان فارسی گ=۲۰ چ=۳ پ=۲ ژ=۷ است.